امثال و حكم فارسي * محمدرضا سهرابي‌نژاد بسياري از ابيات غزل‌ها، قصايد و مثنوي‌هاي سعدي ـ رحمت‌الله‌عليه ـ در زبان فارسي به شكل ارسال‌المثل درآمده و در طول تاريخ، زبانزد خاص و عام گرديده است. يكي از آن مثل‌ها، اين مصراع است: «چو دشنام گويي، دعا نشنوي!» اين مصراع در بوستان و در باب تربيت آمده است و شيخ اجّل، دشنام ( ضدنام = ضدآبرو) را نكوهش كرده و دشنام‌گو را تعليم مي‌دهد كه سزا و جزاي دشنام دعا نيست، بلكه دشنام است. و در جايي ديگر مي‌فرمايد: گر، مادر خويش دوست داري دشنام مده به مادر من! در آموزه‌هاي ديني ، به خصوص در گفتار معصومين(ع)، دشنام عملي بد و نكوهيده و داراي حد شرعي است؛ مثلاً پيامبر اكرم(ص) در حديثي فرموده‌اند: « به شيطان هم فحش (سَب) ندهيد، بلكه از شرّ او به خدا پناه ببريد.» حضرت امام علي(ع) هم فـرموده است: « دشنام ، سلاح مردم پست و فرومايه است.» و سعدي، اين ناصح بزرگ، با تأسي از بزرگان دين، دشنام و فحاشي را سرزنش كرده، مي‌گويد كه هرآنچه كشته‌اي درو خواهي كرد؛ بنابراين دشنام‌گو نبايد انتظار دعا داشته باشد : چو دشنام گويي، دعا نشنوي بجز كشتة خويشتن ندروي اين هر دو مصراع در زبان فارسي و در حوزة تعليم و تربيت ، كاربردي فراوان دارند و به صورت مثل در زبان فارسي، ساري و جاري‌اند.
نظرات